Obchody 500-lecia włączenia Mazowsza do Królestwa Polskiego

W przyszłym roku minie 500 lat od włączenia Mazowsza do Królestwa Polskiego. Rocznica stanowi doskonałą okazję do przypomnienia historii regionu. Samorząd województwa mazowieckiego we współpracy z instytucjami badawczymi i edukacyjnymi stworzył program obchodów.

W przyszłym roku minie 500 lat od włączenia Mazowsza do Królestwa Polskiego. Wydarzenia im towarzyszące rozpoczęły się już w zeszłym roku i potrwają do września 2026 r. Wystawy, korowody, warsztaty walk rycerskich w szkołach i liczne publikacje to wybrane elementy jubileuszu. Oprócz tego ponad 100 szkół wzięło już udział w lekcjach żywej historii pełnych gier i zabaw inspirowanych kulturą rycerską i dworską. Trwają także prace Mazowieckiego Zespołu Badawczego Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk. Efekty badań naukowych zostaną zaprezentowane na konferencji jesienią 2026 r.

– Pięćsetna rocznica inkorporacji Mazowsza do Królestwa Polskiego stwarza możliwość podjęcia starań, aby na różne sposoby przybliżyć dzieje tej części Polski i władającej nim piastowskiej dynastii – mówi Adam Struzik, marszałek województwa mazowieckiego. – Liczymy na to, że realizacja naszych zamierzeń przyniesie korzyści polskiej nauce i społeczeństwu poprzez poszerzenie wiedzy o dziejach książęcego Mazowsza oraz jej popularyzację na Mazowszu i poza jego granicami, szczególnie wśród przedstawicieli młodszego pokolenia.

„Mazowsze dla Korony”

Projekt „Mazowsze dla Korony” jest prowadzony przez Muzeum Mazowieckie w Płocku. W jego ramach organizowane są zajęcia edukacyjne, wystawy i projekt badawczy na temat historii Księstwa Mazowieckiego realizowany m.in. poprzez kwerendy archiwach polskich i zagranicznych.

– Mazowsze w dobie inkorporacji do Królestwa Polskiego można by stereotypowo postrzegać jako ubogą pannę, której trafiło się dobre zamążpójście – mówi Anna Salina, kierowniczka Mazowieckiego Zespołu Badawczego Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk.

Faktycznie była to panna bez soli, srebra, ołowiu czy węgla w posagowej skrzyni, za to niewątpliwie urodziwa, waleczna i przede wszystkim roztropna. Dzięki dobremu zarządowi rozległymi dobrami książęca szkatuła bynajmniej nie świeciła pustkami, jak zdarzało się w królewskim skarbcu. Szlachty, czyli obywateli uczestniczących w życiu politycznym państwa było procentowo więcej niż w Królestwie Polskim, a miasta w XVI w. przeżywały okres rozkwitu. O chłopstwie trzeba powiedzieć, że z korzyścią dla stanu kmiecego w Polsce byłoby, gdyby status prawny kmieci w Królestwie Polskim upodobniono do statusu prawnego kmieci w Księstwie Mazowieckim a nie na odwrót. Natomiast o poziomie kultury świadczy chociażby liczba żaków z Mazowsza studiujących na Uniwersytecie Krakowskim i innych uczelniach europejskich. 

Historia Mazowsza w szkołach

Częścią „Mazowsza dla Korony” jest program edukacyjny „Mazowiecki Projekt Żywej Historii” – program edukacyjny. Od października 2024 r. w szkołach, które zgłosiły chęć udziału w programie, odbywają się zajęcia – w młodszych klasach szkoły podstawowej polegające na układaniu mapy Mazowsza z puzzli, odgrywaniu scenek, w których dzieci wcielają się w postacie z mazowieckich legend, a w starszych – na debacie z alternatywną historią lub rozwiązywaniu zagadki kryminalnej. Dopełnieniem lekcji są gry i zabawy sprawnościowe inspirowane kulturą rycerską i dworską średniowiecza. Dla nauczycieli przygotowano także gotowe scenariusze lekcji.

– Pokazujemy dzieciom historię, której nie znają. Często pierwszy raz słyszą, że region, w którym mieszkają ma tak bogate książęce korzenie. Najciekawsze są historie bohaterów, pierwszego księcia Konrada i ostatnich książąt, którzy zginęli w niewyjaśnionych do dziś okolicznościach – mówi prowadzący zajęcia z dziećmi Daniel Sukniewicz realizator „Mazowieckiego Projekt Żywej Historii”. Pokazujemy też kobiety mazowieckie uwikłane w walkę o władzę. Dużym zainteresowaniem cieszy też nasz ecape room czyli krypta, rozwiązywanie zagadek kryminalnych i trening walki na miecze – dodaje edukator.

Wystawa plenerowa

Od marca 2025 r. Muzeum Mazowieckie w Płocku prezentuje wystawę plenerową „Mazowsze dla Korony”. Na 80 planszach ukazano dzieje Mazowsza, jego władców, proces inkorporacji oraz 15 historycznych ziem mazowieckich. Od marca dwa egzemplarze wystawy odwiedzają kolejne miejscowości historycznego Mazowsza. Teraz można oglądać ją w Garwolinie i Zakroczymiu. W kolejnych miesiącach pojedzie do Płońska, Mszczonowa i Mińska Mazowieckiego. Natomiast w 2026 r. zostanie otwarta wystawa czasowa i zaprezentowany towarzyszący jej katalog. Zobaczymy zabytki będące materialną spuścizną książęcego Mazowsza.

– Trwają intensywne prace nad organizacją wystawy, której otwarcie zaplanowaliśmy na 10 września 2026 roku, jako kulminacyjny moment jubileuszowych uroczystości - mówi Leonard Sobieraj, dyrektor Muzeum Mazowieckiego w Płocku. Prowadzimy rozmowy zmierzające do pozyskania cennych, średniowiecznych obiektów z Muzeum Narodowego w Krakowie, także z jego oddziału - Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie, z Zamku Królewskiego na Wawelu, Muzeum Warszawy oraz z muzeów mazowieckich m.in. w Pułtusku, Mławie, Ciechanowie i Liwie. Efekty naszych rozmów są bardzo obiecujące.

Projekt badawczy

Trwają także prace nad projektem badawczym „Mazowsze w dobie inkorporacji do Królestwa Polskiego 1462-1526” prowadzone przez Mazowiecki Zespół Badawczy Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk. Historycy przygotowują publikacje na temat władców Księstwa Mazowieckiego społeczeństwa i elit kulturalnych. Wyniki zostaną zaprezentowane na konferencji naukowej we wrześniu 2026 r. Dokładnie w rocznicę złożenia przez Sejm Księstwa Mazowieckiego przysięgi na wierność królowi Zygmuntowi I Staremu.

Rok 1526

Mazowsze zostało włączone do Korony Rzeczpospolitej w 1526 r. Wcześniej po rozbiciu dzielnicowym uzyskało pewną samodzielność i dzięki rządom książąt mazowieckich przez trzy wieki rozwijały się na jego terenie handel i rzemiosło. Powstały takie miasta jak Ciechanów, Czersk i Liw, a w nich zamki warowne stanowiące ochronę dla miejscowej ludności. Po bezpotomnej śmierci ostatnich książąt mazowieckich Stanisława i Janusza III księstwo na prawie lennym zostało włączone do Królestwa Polskiego.

Zapraszamy na stronę projektu: https://muzeumplock.eu/mazowsze-dla-korony/