Zamek i nie tylko - za nami kolejny sezon wykopalisk

Za nami kolejny sezon prac wykopaliskowych nad Sierpienicą. Wykonano już około pięćdziesiąt wykopów, które potwierdziły teorię o sierpeckim zamku. Jednak ciągle jest wiele kwestii, które czekają na wyjaśnienie.

W sali wystawowej Miejskiej Biblioteki Publicznej odbyła się konferencja naukowa ,,Zamek i nie tylko... Archeologia miasta Sierpca - przeszłość i przyszłość”. Gości powitał dyrektor Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta Sierpc Michał Weber. To było już piąte spotkanie, podczas którego dr Artur Różański z Instytutu Archeologii UAM w Poznaniu, mgr Tomasz Olszacki z Pracowni Archeologii TRECENTO z Łodzi oraz dr Andrzej Tucholski z ramienia płockiej delegatury Mazowieckiego Konserwatora Zabytków dokonali podsumowania rezultatów wykopalisk prowadzonych w latach 2015-2018 w Sierpcu.

Zaczęło się od studni

Andrzej Tucholski wspominał o początkach poszukiwań.

- Studnie to mój kompleks. Gdziekolwiek bym nie kopał, to zawsze trafiam na studnię. Tym razem chodziło o studnię, która jest pod dziedzińcem Urzędu Gminy. Zostałem oddelegowany do jej eksploracji, było to moje pierwsze wbicie łopaty w Sierpcu – powiedział Andrzej Tucholski.

Na terenie miasta odkryto dziewięć studni. O większości z nich wiadomo tylko z przekazów świadków. Mogą one świadczyć, że Sierpc był bardzo zaludniony i to, co my nazywamy „starym miastem”, mogło być dużo bardziej rozległe.

Andrzej Tucholski opowiadał o poszukiwaniach grodziska. Zawsze marzyło mu się odnalezienie go.

- W 2010 r. ksiądz prof. Tadeusz Żebrowski powiedział: „ty nie szukaj grodziska, ty szukaj zamku”. Na początku byłem sceptyczny. Mogła tu być jakaś mała kasztelania. O zamku nie myślałem nic. Dopiero analiza wszystkich materiałów i zbieg pewnych okoliczności (m.in. mapa z nazwą Plac Zamkowy) doprowadziły do tego, że pomyśleliśmy, iż warto byłoby poszukać zamku – mówił Andrzej Tucholski.

Najpierw były poszukiwania nieinwazyjne w 2013 r. A rok później pojawili się archeolodzy i pierwszy wykop. Okazało się, że jest zamkowy mur.

„Zamek nas zaskoczył”

Tomasz Olszacki i Artur Różański opowiadali o pracach związanych z zamkiem nad Sierpienicą. Zanim w tamtym miejscu pojawił się zamek, istniała tam osada służebna, najprawdopodobniej garbarska, może związana z grodziskiem kasztelańskim.

- Dzieje rezydencji obronnej zaczynają się od Jaśka Pilika, pierwszego właściciela miasta. Z jego działalnością łączymy obiekt odkryty w 2017 r. To wieża mieszkalna, która albo stanowiła główny dwór Jaśka Pilika, albo też miejsce prestiżowe, położone obok budynku, który był w nieco innej lokalizacji – powiedział Tomasz Olszacki.

Dwór Pilika funkcjonował przez blisko sto lat prawie w niezmienionej postaci. Przełom XV i XVI wieku to czas braci Sierpskich: Feliksa i Prokopa, którzy podzielili między siebie miasto. Każdy z nich wzniósł swoją rezydencję. Prokop naprzeciwko fary, Feliks na miejscu dzisiejszej Kasztelanki.

Zamek starosty płockiego Prokopa zbudowano na rzucie trapezu o powierzchni ponad 1500 metrów kwadratowych. Północny bok wypełniał długi dom-kamienica, zaś w południowej strefie wznosiła się przylegająca do niej murowana wieża obronno-mieszkalna. Archeolodzy domniemają, że w XVI wieku, po małżeństwie wnuczki Prokopa Urszuli z Marcinem Ostrorogiem Lwowskim, doszło do rozbudowy zamku o nowy wschodni mur obwodowy, wydzielający międzymurze. Dawna wieża mieszkalno-obronna została przebudowana na łaźnię ogrzewaną piecem hypokaustycznym. W kamienicy stanęły wówczas okazałe piece kaflowe, które odkopali archeolodzy. Ostatnia rozbudowa zamku związana jest z przejściem jego w ręce rodziny Potulickich w XVII wieku, m.in. wzniesiono kamienicę zamkową z basztą.

Archeolodzy opowiadali również o badaniach Kasztelanki, gdzie znajdowała się siedziba drugiego z braci Sierpskich – Feliksa. W 2018 r. przeprowadzono także badania na ul. św. Wawrzyńca, które nie potwierdziły założenia, że w tym miejscu było wczesnośredniowieczne grodzisko. Zamek został zdewastowany w skutek wojen, opustoszał i został rozebrany z przeznaczeniem na materiał budowlany.

Co dalej?

Andrzej Tucholski mówił, że nie ma sensu porywać się na odbudowę zamku, bo nie ma żadnych źródeł, które pokazywałyby, jak on wyglądał, a nawet jak wyglądały jego ruiny. Można by uwidocznić pozostałości murów, ale nie na całej powierzchni. Oczywiście wszystko wymagałoby ogromnych nakładów. Sprawa, jak zagospodarować ten teren, jest nadal otwarta.

MAT