Muzea pomagają walczyć ze stereotypami i uprzedzeniami

Według NEMO, Sieci Europejskich Organizacji Muzealnych, społeczna rola muzeów wykracza daleko poza ich tradycyjne funkcje. W coraz bardziej spolaryzowanym świecie muzea mogą odgrywać kluczową rolę w promowaniu dialogu i spójności społecznej, zachęcać do dyskusji, mogą też pełnić rolę ośrodków integracji społecznej. Dzięki przybliżaniu obcych kultur mogą też zmienić spojrzenie na rynek pracy.

– Współcześnie muzea są bardzo dynamicznie rozwijającymi się i zmieniającymi instytucjami. Kiedyś myśleliśmy, że to praca przy obiektach, w magazynie, opisywanie muzealiów, praca archiwalna, dzisiaj wiemy, że to jest przede wszystkim kontakt z publicznością – podkreśla w rozmowie z agencją Newseria dr Magdalena Wróblewska, dyrektorka Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie. – To możliwość kształtowania nowych programów, które wykraczają poza tradycyjne działania muzealne, opracowywanie obiektów, udostępnianie ich w postaci wystaw czy publikacji. Chodzi o nawiązanie dialogu z różnymi grupami społecznymi.

Muzea to już nie tylko tradycyjne repozytoria eksponatów. Sieć Europejskich Organizacji Muzealnych NEMO ocenia, że odgrywają one kluczową rolę w promowaniu dialogu i spójności społecznej. Jako zaufane instytucje mogą zapewnić bezpieczne przestrzenie do dyskusji na temat pilnych problemów czy kontrowersyjnych kwestii. Wykorzystując swoje mocne strony w zaufaniu, budowaniu empatii i opowiadaniu historii, muzea mogą zwiększyć swój wpływ, stając się aktywnymi uczestnikami rozwoju życia społecznego.

– W muzealnictwie jest największe pole, żeby poszukiwać nowych rozwiązań, niestandardowych podejść w tworzeniu programu dla publiczności, w budowaniu relacji z różnymi grupami społecznymi, nawiązywania dialogu. To miejsce, gdzie mamy przestrzeń na eksperyment, poszukiwanie nowych, do tej pory jeszcze niepraktykowanych rozwiązań – wskazuje Magdalena Wróblewska.

Przykładem może być program „Wbrew stereotypom”, którym Muzeum Etnograficzne chce zastąpić stereotypy dotyczące postrzegania Afryki w Europie pełniejszym i bardziej adekwatnym obrazem. Wystawa fotografii „Afrotopie”, która jest częścią tego programu, pozwala spojrzeć na Afrykę oczami 18 osób pochodzących z krajów wschodu i zachodu tego kontynentu i dzięki temu uświadomić sobie stereotypy wytwarzane przez relacje prasowe i reporterskie, przez fotografie turystów lub pracowników misji humanitarnych. Z kolei wystawa „Wybielanie” ma na celu ukazanie i przezwyciężenie ograniczeń charakterystycznych dla tradycyjnie pojętego zamykania Afryki w muzeum.

– Program „Wbrew stereotypom”, który realizowany jest w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie, dotyczy tego, jak różne stereotypy, kształtowane do tej pory na temat krajów Afryki Subsaharyjskiej, Wschodniej i Zachodniej, zaciążyły na naszym postrzeganiu tych społeczności. W tym programie staramy się poddać refleksji obrazy, które mamy utrwalane w pamięci, obrazy, które pokazują albo kraje nękane głodem, klęskami żywiołowymi, wojnami, albo z drugiej strony piękne pejzaże afrykańskie. Chcemy te obrazy odwrócić, zanegować i pokazać współczesną Afrykę tak, jak widzą ją jej mieszkańcy – tłumaczy dyrektorka muzeum.

Jak podkreśla, pokazywane fotografie mają nie tylko przełamywać stereotypy, ale także przypomnieć, że „Afryka to nie państwo”, lecz miejsce wielu kultur, historii, tradycji i społeczności, a wyzwania, które przed nimi stoją, nie różnią się znacząco od tych, przed którymi stoi reszta świata.

Program Państwowego Muzeum Etnograficznego może pełnić ważną rolę w zwiększaniu świadomości na temat mieszkańców Afryki, którzy coraz częściej decydują się na pracę w Polsce. Raport z badania sondażowego „Migranci w polskich firmach”, przeprowadzonego przez Legalito, Fundację EWL oraz Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, wskazuje, że osoby z Afryki pracują w ok. 42 proc. firm, które obecnie zatrudniają obcokrajowców spoza UE. Dla porównania pracownicy z Azji są zatrudniani w ok. 60 proc. przedsiębiorstw, a z Ukrainy – w 96 proc. Jednak ten odsetek może się zwiększać. 61 proc. badanych przedsiębiorstw przyznało, że planuje zwiększenie liczby zatrudnionych cudzoziemców spoza UE, a 23 proc. z nich chce właśnie zatrudniać obywateli krajów afrykańskich.

Raport GI Group „Zatrudnianie cudzoziemców w Polsce. Wyzwania i szanse” pokazuje, że pracodawcy dostrzegają obawy i opór polskich pracowników wobec współpracy z cudzoziemcami. Najczęściej przyczyną tych obaw są bariery językowe i komunikacyjne (36,5 proc.) oraz stereotypy i uprzedzenia wśród polskich pracowników (31 proc.). To zjawisko jest zauważalne zwłaszcza w największych przedsiębiorstwach, co może wynikać z efektu skali – im większa organizacja, tym więcej osób, a co za tym idzie, większe prawdopodobieństwo występowania takich postaw.

– Program „Wbrew stereotypom” pozwala odwrócić pewne myślenie o pracownikach, którzy przyjeżdżają do Polski z różnych krajów Afryki Subsaharyjskiej. Dzięki temu, że pokazujemy Afrykę i jej mieszkańców w sposób odbiegający od tych szkodliwych klisz i utrwalonych obrazów, pozwalamy na pobudzenie pewnej empatii i wrażliwości, na zobaczenie ich w innych rolach, niż przypisalibyśmy im stereotypowo. W tym sensie można powiedzieć, że różnym społecznościom dajemy nowe szanse na rynku pracy, dajemy szanse na nowe spojrzenie przez nowych pracodawców na nich i na ich umiejętności – przekonuje dr Magdalena Wróblewska.

Wystawa „Afrotopie” będzie dostępna dla zwiedzających do połowy września br.