Zabójstwo dwóch żandarmów w Łysakowie i pomnik w Lelicach

Przed Szkołą Podstawową w Lelicach (gmina Gozdowo) znajduje się pomnik wzniesiony ku czci mieszkańców z okolicznych wsi, którzy zostali zamordowani przez Niemców podczas II wojny światowej.

Został wzniesiony w 1972 r. W 2007 roku z inicjatywy władz samorządowych w porozumieniu ze Związkiem Kombatantów i prezesem E. Reszczyńskim obiekt ten został odnowiony. Zmieniono tablicę. Dotychczasowy napis „MIEJSCE PAMIĘCI ZAMORDOWANYCH PRZEZ HITLEROWCÓW W LATACH 1940-1945 ZA WOLNOŚĆ POLSKI LUDOWEJ” zastąpił „Miejsce Pamięci zamordowanych przez hitlerowców mieszkańców Lelic i okolicznych wsi w latach 1939-1945. Za Wolność Ojczyzny”. Zakopano urnę z ziemią z pól walki polskich żołnierzy o wolną ojczyznę i z grobu żołnierza p. Rutkowskiego, pochowanego na Powązkach. Uroczyste odsłonięcie tablicy nastąpiło 12.11.2007 r.

Ciekawego materiału związanego z wydarzeniami z 1942 r. dostarczył nam Grzegorz Ratkowski. Niestety, nie wiemy, kto jest autorem, ani kiedy powstała notatka. Będziemy wdzięczni za podpowiedzi. Zachowaliśmy oryginalną pisownię.

Pomnik Pamięci Narodowej we wsi Lelice

W miejscu tym dnia 28 czerwca 1942 roku Niemcy przeprowadzili obławę i dokonali aresztowania mieszkańców Lelic i okolicznych wsi.

Mieszkańcy Lelic dokładnie zapamiętali to wydarzenie, które miało miejsce przy Szkole Podstawowej w ich miejscowości.

Z inicjatywy Prezesa Pana Antoniego Grabowskiego i członków Gminnego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Lelicach postanowiono oddać cześć ofiarom hitleryzmu w latach 1940-1945.

W roku 1972 został wybudowany pomnik upamiętniający to wydarzenie z przeszłości.

Opierając się na wspomnieniach naocznych świadków wydarzenia (Pana Grabowskiego Antoniego oraz b. więźnia Pana Kalinowskiego Jana) Niemcy w dniu 28 czerwca 1942 roku przeprowadzili obławę mieszkańców Lelic i okolicznych wsi w odwecie za zabicie dwóch żandarmów we wsi Łysakowo. Aresztowali osoby wg sporządzonej listy.

Osoby aresztowane:

1. KALINOWSKI Jan
2. PAĆKOWSKI Jan
3. WOJCIECHOWSKI Adolf
4. MIELCZAREK Piotr
5. ROGIEŃSKI Jan
6. GRABOWSKI Czesław
7. MORAWSKI Edward
8. ŻUCHEWICZ Edmund
9. SIEMIĄTKOWSKI Bolesław
10. KALINOWSKI Józef
11. MORAWSKI Jan
12. KOTARSKI Franciszek
13. KOWALKOWSKI Józef
14. KŁOSIEWICZ Kajetan
15. CHABOWSKI imię nieznane
16. SOBIESKI Jan
17. KOZŁOWSKI Jan
18. SZATKOWSKI Stanisław

 

Osoby, którym udało się uciec z miejsca obławy lub z domu:

1. GRABOWSKI Antoni
2. LUDWICKI Józef
3. GAPIŃSKI Stanisław
4. MIRECKI Antoni
5. KALINOWSKI Wiesław
6. KALINOWSKI Kazimierz

i wiele innych osób, których nazwisk nie pamiętają

 

Z opowiadań Pana Kalinowskiego Jana dowiadujemy się, że Niemcy przeprowadzili obławę i aresztowali ludzi według posiadanej listy.

Wszystkich aresztowanych Gestapo wywiozło samochodem krytym tzw. więźniarką do więzienia śledczego podległego Gestapo w Płocku, w którym zmarł lub został zabity Pan Rogieński Jan.

W więzieniu w Płocku byli około dwóch miesięcy, po czym wywieziono ich do Działdowa, gdzie byli więzieni w koszarach wojskowych.

Po pięciu miesiącach zostali przewiezieni do obozu koncentracyjnego Stutthof.

W miesiącu styczniu 1945 roku Niemcy przystąpili do ewakuacji obozu drogą morską do Danii,

Ewakuację Niemcy przeprowadzili używając barek tzw. berlinek w ilości 20. Na jedną barkę mieściło się 1000 osób.

Z opowiadań b. więźnia Pana Kalinowskiego Jana wynika, że wszystkie barki wypłynęły w morze.

Do Danii dopłynęła tylko jedna berlinka ze 180 więźniami, na której znajdował się Pan Kalinowski Jan i Pan Paćkowski Jan. W czasie pobytu w Danii więźniowie przebywali wiele chorób, dla niektórych kończyły się one śmiercią. Główną przyczyną śmierci więźniów były zachorowania na tyfus.

Po roku pobytu Pana Jana Kalinowskiego i Pana Jana Paćkowskiego w Danii zostali odesłani do Polski.

Ze względu na fakt, że b. więzień Pan Paćkowski Jan już nie żyje, wspomnieniami z wydarzeń i czasu pobytu w więzieniu i obozach podzielił się z nami Pan Jan Kalinowski