9 lipca 1863 roku doszło do potyczki powstańców styczniowych z Moskalami pod Szczutowem, Czumskiem i Urszulewem. W 160. rocznicę tamtych wydarzeń oddano hołd tym, którzy walczyli i ginęli za wolną ojczyznę.

Uroczystość rozpoczęła się w kościele pod wezwaniem św. Marii Magdaleny w Szczutowie. Przybyły poczty sztandarowe, przedstawiciele władz gminy na czele z wójtem Andrzejem Twardowskim i przewodniczącym Rady Gminy Zbigniewem Kopcińskim, radni, przebrani w stroje powstańców uczniowie Szkoły Podstawowej w Ligowie, zuchy i harcerze ze Szkoły Podstawowej w Szczutowie, mieszkańcy, letnicy.

Leśna bitwa

160 lat temu w lesie między Czumskiem, Szczutowem i Urszulewem doszło do potyczki pomiędzy powstańcami a Rosjanami. Wydarzenia sprzed lat przypomniał dyrektor Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej Andrzej Szalkowski.

9 lipca 1863 r. rosyjski kapitan Kenstowicz, powracający do Lipna ze swoim oddziałem wojska, napotkał konny patrol kozacki, który miał ścigać powstańców. W lesie czumskim natknęli się na silny oddział powstańczy pod dowództwem Teofila Jurkowskiego i kozacy musieli odpuścić. Słysząc tę wiadomość, carski oficer skierował całą kolumnę w kierunku Czumska. Przybywszy na miejsce, część piechoty rozrzucił w łańcuch i przeszedł z nią lasem. W gęstym zagajniku Rosjanie natknęli się na strzelców powstańczych, którzy zaczęli do nich strzelać. Kenstowicz rozpuścił resztę piechoty tyralierą, prowadząc silny ogień na powstańców i zmusił ich do wycofania się do głównego obozu. Lecz i stamtąd partyzanci pod naciskiem nieprzyjacielskiej piechoty zmuszeni zostali do odwrotu w głąb lasu, na niewielką polankę. Tam ustawili się w dwie kolumny kosynierów, a luki między kolumnami wypełnili strzelcami. Kawalerię powstańczą wystawiono na przedzie, przed kosynierami i strzelcami.

— Do pierwszego ataku przystąpili rosyjscy kozacy w sile około 40 żołnierzy, występując przed swoje oddziały pieszych. Ustawiwszy się naprzeciwko polskiej konnicy, przystąpili do ostrzału karabinowego. Taki manewr zmusił kawalerię powstańczą do schronienia się w szeregi piechoty. Kozacy, widząc zbliżającą się piechotę, odstąpili na bok, oddając pole strzelcom rosyjskim. Rozpoczęła się długotrwała strzelanina, przerywana wypadami Jurkowskiego, który próbował aż dwukrotnie ze swoim oddziałem powstańców złamać szyki wroga. Oba ataki Rosjanie odparli, przechodząc ostatecznie do kontrnatarcia — opowiadał dyrektor

Rosjanie zmusili jedną kolumnę kosynierów do ucieczki, drugą rozpędzili kozacy. Powstańcza konnica także ratowała się ucieczką. Powstańcy uciekali przez czumskie, szczutowskie i urszulewskie błotniste i gęste lasy aż do Jeziora Urszulewskiego. Niektórzy dopędzeni rzucali się do wody i tonęli. Pościg zakończono z powodu zapadającego zmroku.

Na polu boju zostało trzydziestu czterech zabitych i ośmiu rannych partyzantów. Kilku zmarło później w wyniku odniesionych ran.

Msza i apel pamięci

Mszę świętą w intencji ojczyzny odprawił proboszcz parafii św. Marii Magdaleny w Szczutowie ks. Marian Orzechowski. Ks. Patryk Zawadzki wygłosił homilię. Podziękował dawnym pokoleniom, które walczyły o wolność, to dzięki nim możemy żyć w wolnym kraju.

Po zakończonym nabożeństwie zebrani przeszli na cmentarz w Szczutowie. Tam znajduje się wspólna mogiła ze szczątkami około czterdziestu powstańców. Pomnik postawili mieszkańcy Szczutowa w okresie międzywojennym. Został on poświęcony 16 maja 1930 r. przez ks. biskupa Leona Wetmańskiego. Znalazły się na nim słowa „Z krwi waszej posiew wolności”.

W 2017 r. dokonano jego odnowienia. Pojawiły się tablice z opisami bitew toczonych w pobliżu Szczutowa podczas powstania styczniowego oraz nazwiska 23 z 34 powstańców, którzy zginęli 9 lipca 1863 r. pod Czumskiem, Urszulewem i Szczutowem w bitwie z wojskiem carskim. Pod pomnikiem odbył się apel pamięci. Złożono wieńce i zapalono znicze. Oddano hołd tym, którzy walczyli 160 lat temu w lasach w okolicach Szczutowa, by kolejne pokolenia mogły żyć w wolnej, niepodległej Polsce.

Na zakończenie podziękowano wszystkim zaangażowanym w przygotowanie uroczystości z okazji 160. rocznicy powstańczej potyczki.